Dầu máy biến thế là gì? Chức năng, công dụng và lưu ý khi chọn dầu máy biến áp ra sao? Cần phải lưu ý điều gì khi sử dụng dầu máy biến áp?…
Dầu máy biến thế hay còn gọi là dầu cách điện, dầu máy biến thế là sản phẩm dầu nhờn chuyên dụng cho các máy biến thế, các biến trở và các máy cắt điện. Các sản phẩm dầu máy biến thế được pha chế từ dầu gốc khoáng hoặc dầu gốc tổng hợp chất lượng cao với các chất phụ gia; giúp cải thiện hiệu quả làm việc của máy biến áp nhờ khả năng cách điện tuyệt vời, khả năng bôi trơn, chống oxi hóa cao và luôn duy trì được độ sạch của dầu và thiết bị.
Dầu máy biến thế còn có tên gọi khác là dầu khoáng cách điện. Do các sản phẩm dầu máy biến thế hiện nay đa phần thường được sản xuất bằng cách chưng cất phân đoạn và xử lý liên tiếp từ dầu thô.
Máy biến áp
Dầu máy biến thế có chức năng như thế nào?
- Bôi trơn.
- Làm mát.
- Chống mài mòn.
- Chức năng cách điện, bảo vệ lõi và quận dây khi được ngâm hoàn toàn trong dầu.
- Ngăn cản tiếp xúc trực tiếp của oxy trong khí quyển với cellulose làm giấy cách điện của cuộn dây…
Dầu máy biến thế có công dụng gì?
- Độ nhớt thấp giúp giải nhiệt tốt.
- Khả năng chống oxy hoá rất tốt kéo dài tuổi thọ dầu.
- Điểm chớp cháy cao nên tránh được nguy cơ cháy nổ.
- Khả năng tách nhũ tốt, đảm bảo tách nước hoàn toàn trong trường hợp dầu bị nhiễm nước.
- Hoàn toàn không lẫn tạp chất như khí hoà tan, nước hoặc chất rắn dạng huyền phù.
- Dầu máy biến thế phải có độ bền điện môi cao, dẫn nhiệt và độ bền hóa học; và phải giữ các đặc tính này không thay đổi ở nhiệt độ cao trong thời gian dài. Thông số kỹ thuật tiêu biểu là: điểm chớp cháy 140 °C hoặc cao hơn, điểm rót chảy – 6 °C hoặc thấp hơn, độ bền điện môi 24 MV/m (RMS) hoặc cao hơn.
Lựa chọn dầu máy biến thế như thế nào?
- Lựa chọn loại dầu biến áp được hãng máy biến áp khuyến cáo của nhà sản xuất.
- Lựa chọn loại dầu máy biến thế có thời gian sử dụng dầu được kéo dài nhờ khả năng chống oxi hóa; chống lại sự hình thành cặn. Dầu biến thế phải có độ ổn định nhiệt độ tốt giúp cho dầu tăng khả năng chịu tải trọng nhiệt cao tiết kiệm chi phí bảo dưỡng.
- Cần chú ý rằng chất lượng dầu máy biến áp; đặc điểm của dầu biến áp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến độ ổn định, tuổi thọ của máy biến áp. Do đó cần lưu ý đến: Độ nhớt của dầu biến áp và thành phần các chất phụ gia có trong dầu.
- Trong quá trình vận hành dầu máy biến thế supertrans, dầu cách điện máy biến thế cần phải thường xuyên theo dõi tình trạng dầu; để kịp thời phát hiện những thay đổi tính chất của dầu thông qua việc xác định hàng loạt các chỉ tiêu quan trọng như: dầu máy biến áp có độc, không tạp chất cơ khí và carbon lơ lửng, độ bền cách điện; chỉ số a-xít, nhiệt độ chớp cháy của dầu, độ nhớt, độ trong, độ ổn định, góc tổn thất điện môi…
- Để quản lý chất lượng dầu cần phải trang bị nhiều phương tiện kỹ thuật; cần có các cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật giỏi, biến chế công nhân đông đảo với tay nghề cao…
- Mặt khác, với số lượng lớn máy biến áp dầu thì nguy cơ cháy, nổ luôn luôn thường trực. Dầu máy biến áp độc hại đe doạ sự cố thiết bị và gây tai nạn cho người, ô nhiễm môi trường xung quanh.
Lựa chọn dầu máy biến thế kém chất lượng sẽ dẫn đến các hậu quả sau:
- Dầu không có khả năng cách điện.
- Dây đồng sẽ dễ bị oxi hoá.
- Không đảm bảo sự họat động ổn định của máy biến áp.
- Gây cháy nổ hoặc hư hại không mong muốn.
Quản lý dầu máy biến thế như thế nào?
Quy trình quản lý chung:
- Tại các nhà máy điện phải dự trữ một lượng dầu MBA tối thiểu, không ít hơn dung tích của một máy ngắt dầu lớn nhất và không nhỏ hơn 1% toàn bộ dầu đã nạp vào thiết bị. Tại các nhà máy điện chỉ có máy cắt không khí hoặc máy cắt ít dầu thì lượng dầu dự trữ không ít hơn 10% lượng dầu đã nạp vào MBA lớn nhất.
- Vận chuyển dầu MBA đến thiết bị và tháo dầu ra khỏi thiết bị phải dùng các ống dẫn riêng. Khi không có ống này thì dùng xi-tec hay thùng kim loại hoặc có thể dùng ống dẫn tạm thời sau khi đã làm sạch và tráng bằng dầu nóng. Các đường ống dẫn dầu đặt cố định phải nạp đầy dầu khi không sử dụng .
- Phòng thí nghiệm hoá phải lập sổ theo dõi chất lượng dầu MBA đang sử dụng. Trong sổ này phải ghi rõ số hiệu tiêu chuẩn, nhà máy chế tạo, các kết quả thí nghiệm, phương pháp thử nghiệm, mã hiệu dầu và các chỉ tiêu sử dụng khác của dầu.
- Tất cả các loại dầu khi tiếp nhận hoặc khi xuất theo yêu cầu sử dụng có phải làm đầy đủ thủ tục nhập-xuất theo đúng quy định hiện hành của Công ty.
Hồ sơ quản lý dầu máy biến áp gồm:
- Kế hoạch thử nghiệm dầu theo định kỳ.
- Kẹp hồ sơ lưu tất cả biên bản thử nghiệm dầu MBA.
- Bảng tổng hợp các kết quả thử nghiệm của từng MBA.
- Sổ đo tand, hàm lượng nước…của phòng thí nghiệm.
- Sổ theo dõi chất lượng dầu MBA đang sử dụng như số hiệu tiêu chuẩn, nhà máy chế tạo, các kết quả thử nghiệm, mã hiệu dầu và các chỉ tiêu khác của dầu.
Tiêu chuẩn chất lượng dầu máy biến thế của EVN:
| STT | Hạng mục thí nghiệm | Dầu mới trong vận hành | Dầu trong vận hành |
| 1 | Điện áp đánh thủng kV: – dưới 15 kV – 15 đến 35 kV – dưới 110 kV – 110 đến 220 kV – 500 kV |
30 35 45 60 70 |
25 30 40 55 60 |
| 2 | Tang góc tổn thất điện môi: – Ở 200C – Ở 900C |
0,2 2,2 |
1 7 |
| 3 | Trị số axit mgKOH/trong 1g dầu | < 0,02 | < 0,25 |
| 4 | Hàm lượng axit và kiềm hoà tan trong nước | Không có | 0,1 mg KOH |
| 5 | Hàm lượng tạp chất cơ học theo khối lượng % | Không có | Không có |
| 6 | Nhiệt độ chớp cháy cốc kín 0C | 135 | giảm không quá 5% so với lần phân tích trước |
| 7 | – Khối lượng cặn % – Trị số axit dầu sau oxy hoá mgKOH/1g dầu |
0,01 0,1 |
Không có Không có |
| 8 | Chỉ số natri | < 0,4 | Không thử |
| 9 | Độ nhớt động học: – Ở 200C – Ở 900C | 28 9,0 |
Không thử Không thử |
| 10 | Hàm lượng nước theo khối lượng – % – ppm |
< 0.0001 10 |
< 0,0025 25 |
| 11 | Hàm lượng khí hoà tan % – 220 đến 330 kV – 500 kV |
1,0 0,5 |
2,0 2,0 |
| Trị số axit mgKOH/g dầu | Trường hợp bình thường | Trường hợp nghiêm trọng |
| Hydrogen (H2) | < 5 | > 100 |
| Methane (CH4) | < 2 | > 300 |
| Ethane (C2H6) | < 2 | > 300 |
| Ethylene (C2H4) | < 2 | > 300 |
| Acetylene (C2H2) | < 2 | > 50 |
| Cacbon monoxide (CO) | < 100 | > 500 |
| Cacbon dioxide (CO2) | < 300 | > 1.000 |
